Thực tế cho thấy, sau khi Luật được Quốc hội thông qua thực sự đã đi vào thực tế cuộc sống, trên cơ sở Luật sửa đổi bổ sung, Chính phủ đã sửa đổi, bổ sung các văn bản hướng dẫn thi hành Luật làm căn cứ triển khai thực hiện và đã đạt được nhiều kết quả quan trọng nhưng bên cạnh những kết quả đã đạt được, quá trình triển khai thực hiện Luật phát sinh một số vướng mắc, khó khăn như: Một số nội dung quy định của Luật chưa có sự liên thông, thống nhất giữa các Luật chuyên ngành; quy định về chức năng nhiệm vụ của chính quyền địa phương các cấp một số nội dung khó thực hiện. Đặc biệt, tổ chức HĐND cấp tỉnh chưa tương xứng vị trí, vai trò và yêu cầu nhiệm vụ ngày càng cao của cơ quan đại diện, cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, quyết định các vấn đề quan trọng và thực hiện chức năng giám sát tại địa phương theo luật định; Luật cũng chưa có phân cấp ủy quyền của HĐND cho Thường trực HĐND giữa hai kỳ họp để thực hiện một số nhiệm vụ cấp bách dẫn đến tình trạng nhiều tỉnh hầu như mỗi tháng họp HĐND một lần là chưa phù hợp. Về số lượng đại biểu HĐND các cấp theo quy định của Luật dựa trên phân loại đơn vị hành chính các cấp, số lượng đại biểu kiêm nhiệm hoạt động chiếm tỷ lệ lớn, thời gian dành cho việc thực hiện nhiệm vụ của đại biểu không đảm bảo 30% thời gian/năm dành cho hoạt động của đại biểu nên chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác HĐND, nhất là ở cấp cơ sở trong khi cũng chưa có quy định cụ thể để đánh giá chất lượng hoạt động của đại biểu. Luật có quy định về tiêu chuẩn đại biểu HĐND song thực tế, ngoài việc đảm bảo các tiêu chuẩn của đại biểu, còn phải giải quyết hợp lý về cơ cấu nên chất lượng đại biểu chưa được như mong muốn. Hoạt động của Thường trực HĐND các Ban của HĐND, Luật cũng chưa quy định cụ thể những vấn đề mà HĐND ủy quyền, giao quyền cho Thường trực HĐND quyết định giữa hai kỳ họp; không quy định thành lập Tổ đại biểu HĐND cấp xã nên khó khăn trong hoạt động của HĐND cấp xã khi xem xét, quyết định và thực hiện các vấn dề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của Thường trực HĐND nói riêng, HĐND cấp xã nói chung. Về thẩm quyền bãi bỏ văn bản Luật quy định thẩm quyền của cơ quan/cá nhân cấp trên bãi bỏ văn bản trái pháp luật của cơ quan/cá nhân cấp dưới mà chưa quy định cụ thể về quyền tự bãi bỏ văn bản trái pháp luật do mình ban hành. Thực tế có khá nhiều văn bản do cơ quan, cá nhân ban hành trái quy định của pháp luật nhưng quá trình tự kiểm tra, tự phát hiện văn bản do mình phát hành có những điều, khoản điểm hoặc toàn văn bản trái pháp luật nhưng Luật không quy định xử lý trong trường hợp này… Vì vậy, việc nghiên cứu để sửa đổi, bổ sung toàn diện Luật Tổ chức Chính quyền địa phương hiện hành là yêu cầu cấp thiết. Qua nghiên cứu hồ sơ đề nghị xây dựng dự án Luật Tổ chức Chính quyền địa phương (sửa đổi), trong đó đề nghị xem xét thêm một số nội dung chủ yếu tại đề cương chi tiết Luật Tổ chức Chính quyền địa phương (sửa đổi) như:

Một là, về cơ cấu tổ chức của HĐND tỉnh, huyện có bổ sung Ủy viên chuyên trách là đại biểu HĐND thuộc các Ban của HĐND; cần quy định rõ nhiệm vụ và quyền hạn của ủy viên chuyên trách giúp việc cho lãnh đạo Ban trong các hoạt động của Ban HĐND theo quy định của Luật. Về việc bổ sung tăng đại biểu chuyên trách, bổ sung ủy viên chuyên trách của các Ban HĐND huyện là cần thiết, đề nghị xem xét bổ sung 01 Phó Chủ tịch HĐND cấp huyện, hiện nay HĐND cấp huyện có 01 Phó Chủ tịch HĐND hoạt động chuyên trách khó bảo đảm thực hiện nhiệm vụ của HĐND cấp huyện và hướng dẫn cụ thể trường hợp khuyết Chủ tịch HĐND cấp huyện, nếu vẫn giữ nguyên có 01 Phó Chủ tịch HĐND.

Quang cảnh Kỳ họp thứ 22 HĐND tỉnh Lào Cai

Hai là, về quy định bầu các chức danh Uỷ viên UBND, là thủ trưởng các cơ quan chuyên môn của UBND, do HĐND bầu và Điều 3 Nghị định số 08/2016/NĐ-CP ngày 25/01/2016 của Chính phủ quy định về số lượng Phó Chủ tịch UBND và quy trình, thủ tục bầu, từ chức, miễn nhiệm, bãi nhiệm, điều động, cách chức thành viên UBND… Luật Tổ chức chính quyền địa phương chưa quy định cụ thể về trình tự, thủ tục bầu Ủy viên UBND, cụ thể là bầu Ủy viên UBND trước hay bổ nhiệm giữ chức vụ người đứng đầu cơ quan chuyên môn thuộc UBND trước và nếu bầu không được chức danh Ủy viên UBND thì người đó có được bổ nhiệm vào chức danh người đứng đầu cơ quan chuyên môn hay không. Mặc dù, nội dung này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã có Hướng dẫn số 1138/HD-UBTVQH13 ngày 03/6/2016, hướng dẫn một số nội dung về việc tổ chức kỳ họp thứ nhất của HĐND các cấp nhiệm kỳ 2016 - 2021, có nêu “Căn cứ vào kết quả bầu của HĐND, Chủ tịch UBND cấp tỉnh, cấp huyện ra quyết định bổ nhiệm Ủy viên UBND vào chức danh người đứng đầu cơ quan chuyên môn tương ứng thuộc UBND cùng cấp (trừ Ủy viên phụ trách công an và Ủy viên phụ trách quân sự)”. Tuy nhiên, do đây là hướng dẫn chỉ áp dụng cho việc tổ chức kỳ họp thứ nhất, không phải là văn bản quy phạm pháp luật nên các địa phương không có cơ sở pháp lý để áp dụng. Do đó, đề nghị bổ sung trình tự bầu Ủy viên UBND.

Ba là, về hoạt động giám sát của HĐND đề nghị bổ sung quy định trách nhiệm thực hiện các kiến nghị sau giám sát của cơ quan đơn vị, cá nhân, địa phương thuộc đối tượng chịu sự giám sát. Việc quy định trách nhiệm thực hiện các kiến nghị sau giám sát cần nêu rõ chế tài, biện pháp xử lý cụ thể đối với việc không thực hiện các kiến nghị sau giám sát của HĐND, Thường trực, các Ban, Tổ đại biểu HĐND; xem xét bổ sung điều kiện để thực hiện thuê chuyên gia trong các hoạt động thẩm tra, giám sát…Ngoài ra, việc sửa đổi bổ sung một số điều của các Luật có liên quan đến nhiệm vụ, quyền hạn của Luật Tổ chức chính quyền địa phương đề nghị xem xét thêm quy định thẩm quyền của cơ quan/cá nhân cấp trên bãi bỏ văn bản trái pháp luật của cơ quan/cá nhân cấp dưới mà chưa quy định cụ thể về quyền tự bãi bỏ văn bản trái pháp luật cơ quan/cá nhân tự ban hành. Thực tế còn một số văn bản do cơ quan, cá nhân ban hành trái quy định của pháp luật nhưng quá trình tự kiểm tra, tự phát hiện trái pháp luật nhưng Luật chưa có quy định cụ thể trong trường hợp này.

Như vậy, có thể thấy rằng nội dung dự thảo đề cương chi tiết của Luật Tổ chức Chính quyền địa phương lần này đã được các cơ quan, đơn vị soạn thảo, biên tập, hội thảo nghiên cứu khá công phu, nội dung mang tính toàn diện nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn trong việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước; bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, đồng bộ, thống nhất với các Luật có liên quan và đẩy mạnh phân cấp phân quyền, tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế tạo hành lang pháp lý ổn định, phù hợp với tổ chức hoạt động của chính quyền địa phương, của HĐND và UBND các cấp trong những năm tiếp theo.

 Lưu Thị Hiên

Trưởng Ban Văn hóa – Xã hội HĐND tỉnh