Luật Đầu tư công (sửa đổi) được Quốc hội khóa XV thông qua ngày 29/11/2024, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2025, trong đó, thẩm quyền, trách nhiệm của Hội đồng nhân dân các cấp có những thay đổi so với Luật Đầu tư công năm 2019.

Thứ nhất, về thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư, HĐND cấp tỉnh quyết định chủ trương đầu tư chương trình đầu tư công sử dụng vốn ngân sách địa phương, bao gồm cả vốn bổ sung có mục tiêu từ ngân sách Trung ương, nguồn vốn hợp pháp của địa phương thuộc cấp mình quản lý, dự án nhóm A sử dụng vốn ngân sách địa phương các cấp, bao gồm cả vốn bổ sung có mục tiêu từ ngân sách trung ương, nguồn vốn hợp pháp của địa phương trên địa bàn tỉnh, dự án nhóm A thực hiện trên địa bàn từ 02 đơn vị hành chính cấp tỉnh trở lên do UBND cấp tỉnh là cơ quan chủ quản theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ; HĐND cấp huyện quyết định chủ trương đầu tư chương trình đầu tư công sử dụng vốn ngân sách địa phương, bao gồm cả vốn bổ sung có mục tiêu từ ngân sách cấp trên, nguồn vốn hợp pháp của địa phương thuộc cấp mình quản lý; HĐND cấp xã không quyết định chủ trương đầu tư. Đồng thời Luật cũng sửa đổi tiêu chí phân loại dự án, dự án nhóm A có tổng mức đầu tư thấp nhất là 1.600 tỷ đồng. Như vậy, với những địa phương như tỉnh Lào Cai có rất ít dự án quy mô lớn thì gần như không có dự án thuộc thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư của HĐND các cấp.

Thứ hai, về thẩm quyền quyết định kế hoạch đầu tư công trung hạn và hàng năm, Hội đồng nhân dân các cấp quyết định kế hoạch đầu tư công trung hạn và hàng năm của địa phương, bao gồm tổng mức vốn kế hoạch đầu tư công trung hạn, danh mục, mức vốn bố trí cho từng dự án.

Thứ ba, về điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm, HĐND các cấp điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm vốn ngân sách địa phương trong các trường hợp: Do điều chỉnh mục tiêu của kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương; do thay đổi đột biến về cân đối thu ngân sách địa phương hoặc khả năng huy động các nguồn vốn của địa phương; do thay đổi nhu cầu sử dụng hoặc khả năng triển khai thực hiện vốn kế hoạch hằng năm giữa các cơ quan, đơn vị của địa phương. UBND các cấp điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn đối với vốn ngân sách địa phương giữa các cơ quan, đơn vị được giao kế hoạch vốn do cấp mình quản lý trong trường hợp không vượt tổng mức vốn trung hạn đã được HĐND cùng cấp quyết định, báo cáo HĐND cùng cấp tại kỳ họp gần nhất; điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm đối với vốn ngân sách địa phương giữa các nhiệm vụ, dự án trong nội bộ cơ quan, đơn vị được giao kế hoạch vốn do cấp mình quản lý trong tổng mức vốn đã được HĐND cùng cấp quyết định. Riêng UBND cấp tỉnh có thẩm quyền điều chỉnh kế hoạch đầu tư công hằng năm đối với vốn ngân sách trung ương bổ sung có mục tiêu thuộc quản lý của cấp mình nhưng không vượt quá tổng mức vốn đã được cấp có thẩm quyền giao kế hoạch đầu tư công trung hạn, báo cáo HĐND cấp tỉnh tại kỳ họp gần nhất.

Đối với vốn ngân sách trung ương, Thủ tướng Chính phủ giao kế hoạch đầu tư công vốn ngân sách nhà nước năm sau theo tổng mức vốn và cơ cấu vốn đã được Quốc hội quyết định cho các địa phương. Các địa phương phân bổ chi tiết danh mục, mức vốn bố trí của từng nhiệm vụ, dự án. Tuy nhiên, không có quy định rõ “địa phương” ở đây là thuộc trách nhiệm của HĐND hay UBND. Tuy nhiên, do vốn ngân sách Trung ương bổ sung có mục tiêu được hạch toán thu ngân sách địa phương cấp tỉnh nên việc phân bổ chi tiết đối với vốn ngân sách Trung ương bổ sung có mục tiêu cho ngân sách địa phương vẫn thuộc thẩm quyền của HĐND tỉnh, sau khi được Thủ tướng Chính phủ giao kế hoạch theo tổng mức vốn, UBND tỉnh trình HĐND tỉnh phân bổ chi tiết danh mục, mức vốn bố trí của từng nhiệm vụ, dự án hoặc bổ sung có mục tiêu cho ngân sách cấp huyện. Tương tự, vốn ngân sách địa phương cấp tỉnh bổ sung có mục tiêu cho ngân sách cấp huyện cũng sẽ do HĐND cấp huyện phân bổ chi tiết.

Việc quy định UBND các cấp quyết định chủ trương đầu tư dự án nhóm B, nhóm C sử dụng vốn ngân sách địa phương, bao gồm cả vốn bổ sung có mục tiêu từ ngân sách cấp trên, nguồn vốn hợp pháp của địa phương thuộc cấp mình quản lý; quyết định điều chỉnh kế hoạch vốn trung hạn và hàng năm giữa các đơn vị thể hiện sâu sắc tinh thần cải cách triệt để thủ tục hành chính. UBND sẽ chủ động và kịp thời hơn trong điều hành kế hoạch đầu tư công.

Như vậy, từ năm 2025 HĐND các cấp sẽ giảm bớt thẩm quyền quyết định trong lĩnh vực đầu tư công. Để khẳng định vai trò, trách nhiệm của cơ quan dân cử tại địa phương, HĐND cần tăng cường trách nhiệm giám sát, đó là giám sát các dự án sử dụng vốn đầu tư công được giao cho địa phương quản lý, bao gồm vốn ngân sách trung ương, vốn ngân sách địa phương, vốn từ nguồn thu hợp pháp của các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập dành để đầu tư do địa phương quản lý. Việc tăng cường trách nhiệm giám sát của HĐND sẽ đánh giá được khó khăn, bất cập trong quá trình thực hiện pháp luật về đầu tư công, kịp thời có những kiến nghị với UBND, góp phần hoàn thành nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Ngụy Phí Kiều Vân

Trưởng Ban Kinh tế - Ngân sách HĐND tỉnh