Đối với việc triển khai thực hiện các Chương trình mục tiêu Quốc gia (CTMTQG), ngay sau khi Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư, tỉnh Lào Cai đã xác định nhiệm vụ thực hiện đạt và vượt các mục tiêu của CTMTQG trên địa bàn tỉnh Lào Cai là một nhiệm vụ trọng tâm của tỉnh trong giai đoạn 2021-2025 để phát triển kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội của tỉnh cũng như góp phần cùng các địa phương khác trong cả nước thực hiện hoàn thành các mục tiêu của các CTMTQG đã được Quốc hội quyết nghị. Vì vậy, tỉnh Lào Cai đã rất nghiêm túc và quyết liệt trong triển khai thực hiện các CTMTQG tại địa phương, đã thực hiện được một số nhiệm vụ như sau:

- Tỉnh Lào Cai đã thành lập Ban chỉ đạo các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025 cấp tỉnh; đã ban hành kế hoạch cụ thể về triển khai thực hiện các CTMTQG trên địa bàn; rà soát, xác định nhu cầu đầu tư giai đoạn 2021- 2025 chi tiết đến các danh mục dự án theo lĩnh vực: Công trình hạ tầng thiết yếu cấp thôn, xã, huyện; hỗ trợ phát triển sản xuất nông, lâm nghiệp; bố trí, sắp xếp dân cư; xóa nhà ở tạm… làm cơ sở chỉ đạo bố trí các nguồn lực thực hiện các CTMTQG.

- UBND tỉnh đã giao danh mục chuẩn bị đầu tư năm 2021 – 2022 một số công trình hạ tầng thiết yếu thuộc lĩnh vực GTNT, trường học cho các xã khu vực III, xã hoàn thành nông thôn mới; đồng thời hướng dẫn UBND cấp huyện đề xuất danh mục đầu tư công trình hạ tầng thiết yếu cho thôn đặc biệt khó khăn giai đoạn 2021-2025 nhằm sớm thực hiện công tác chuẩn bị đầu tư các dự án sử dụng vốn CTMT quốc gia.

   - HĐND tỉnh đã ban hành các nghị quyết quy định nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn ngân sách nhà nước thực hiện CTMTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai; CTMTQG giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 trên địa bàn tỉnh Lào Cai; nghị quyết quy định cơ chế hỗ trợ xây dựng đường giao thông nông thôn; hỗ trợ đầu tư hạ tầng thiết yếu thực hiện Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới.

- Tỉnh Lào Cai đã chủ động cân đối nguồn lực ngân sách địa phương để bố trí đối ứng với vốn NSTW thực hiện các CTMTQG, đảm bảo bằng và lớn hơn tỷ lệ do Chính phủ quy định.

Tuy nhiên, trong triển khai thực hiện các CTMTQG tại Lào Cai, còn có một số khó khăn, vướng mắc, cụ thể như sau:

Một là, thiếu căn cứ pháp lý và văn bản hướng dẫn để triển khai thực hiện tại địa phương:

Tại các quyết định của Chính phủ về phê duyệt các CTMTQG có giao các bộ, cơ quan trung ương chủ quản các chương trình tham mưu hoặc ban hành các quy định, hướng dẫn tổ chức thực hiện. Đến nay, Chính phủ đã ban hành các quyết định quy định về nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn; nghị định quy định cơ chế quản lý chung của cả 3 CTMTQG. Bộ Tài chính đã ban hành thông tư quy định về nội dung và mức chi vốn sự nghiệp thực hiện CTMTQG phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Các bộ, cơ quan trung ương chủ quản các chương trình chưa ban hành các quy định, hướng dẫn tổ chức thực hiện; Bộ Tài chính chưa ban hành thông tư quy định về nội dung và mức chi vốn sự nghiệp thực hiện CTMT giảm nghèo bền vững và CTMT xây dựng nông thôn mới. Vì vậy, tại địa phương lúng túng do thiếu văn bản hướng dẫn khi triển khai thực hiện.

Trong năm 2021 Thủ tướng Chính phủ đã giao cho các tỉnh một phần vốn sự nghiệp thuộc kế hoạch CTMTQG giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025. Tuy nhiên Bộ Tài chính có văn bản hướng dẫn thực hiện chi theo quy định tại Thông tư số 15/2017/TT-BTC ngày 17/02/2017 của Bộ Tài chính quy định về quản lý và sử dụng kinh phí sự nghiệp thực hiện Chương trình mục tiêu quốc Giảm nghèo bền vững giai đoạn 2016 - 2020 nên không còn phù hợp, vì vậy tại tỉnh Lào Cai vẫn phải chuyển nguồn từ năm 2021 sang năm 2022 và chưa triển khai hỗ trợ thực hiện dự án.

Hai là, ngân sách trung ương phân bổ cho các địa phương chậm và mức kinh phí phân bổ chưa đáp ứng yêu cầu theo tiến độ:

Tại khoản 9 Điều 3 Nghị quyết số 40/2021/QH15, Quốc hội giao Chính phủ: “Xây dựng phương án phân bổ kế hoạch vốn ngân sách trung ương năm 2022 (bao gồm cả kế hoạch năm 2021 chuyển nguồn sang năm 2022) của 3 CTMTQG cho từng bộ, cơ quan trung ương và từng tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định trước ngày 01/3/2022”.

Tuy nhiên, đến nay Thủ tướng Chính phủ mới giao vốn cho các bộ, cơ quan trung ương và địa phương với số vốn dự kiến phân bổ trong năm 2022 (gồm cả kế hoạch vốn năm 2021 chuyển sang) là tương đối thấp. Cụ thể, tổng nguồn vốn ngân sách TW của 3 CTMTQG giai đoạn 2021-2025 của Lào Cai dự kiến là 6.223 tỷ đồng, được phân bổ năm 2022 là 1.146 tỷ đồng, bằng 18,4% tổng KH cả giai đoạn, như vậy là chưa đáp ứng được nhu cầu kinh phí thực hiện các nhiệm vụ của năm 2021 và 2022 địa phương đã chuẩn bị triển khai. Số vốn Thủ tướng Chính phủ giao cũng mới là tổng vốn của từng chương trình, số chi tiết của từng dự án, tiểu dự án do Bộ Tài chính, Bộ Kế  hoạch và Đầu tư giao.

Ba là, nguyên tắc, cách thức phân bổ nguồn lực chỉ dựa vào định mức, chưa dựa trên kết quả thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ và kết quả sử dụng nguồn lực hằng năm sẽ dẫn đến nguồn kinh phí được phân bổ cho các địa phương không theo đúng nhu cầu sử dụng kinh phí hàng năm.

Bốn là, với những tỉnh miền núi, nhiều đồng bào dân tộc thiểu số và còn nhiều khó khăn như Lào Cai, việc phát huy nội lực thực sự rất hạn chế.

Người dân thôn Giao Ngay, xã Thống Nhất, thành phố Lào Cai chăn nuôi bò

Chính phủ đã ban hành Nghị định số 27/2022/NĐ-CP quy định về cơ chế quản lý, tổ chức thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia với các nội dung chủ yếu như phân cấp, trao quyền cho địa phương, nhất là cấp cơ sở nhằm nâng cao tính chủ động, linh hoạt của các cấp trong quản lý, tổ chức thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia. Phát huy vai trò chủ thể của cộng đồng dân cư tham gia vào quá trình lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và giám sát tổ chức thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia. Tuy nhiên, trình độ, năng lực quản lý của cấp xã, của người dân thuộc các xã khu vực III vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn rất hạn chế, khi giao cho xã quản lý và thực hiện đồng thời nhiều dự án đầu tư quy mô nhỏ sẽ không tránh khỏi những khó khăn nhất định.

Đối với những dự án thực hiện trên địa bàn xã, thôn đặc biệt khó khăn, việc huy động sự đóng góp của người dân, kể cả bằng tiền, hiện vật hoặc ngày công lao động đều rất khó khăn, ngân sách nhà nước có thể phải hỗ trợ đủ 100% tổng mức đầu tư. Đây cũng là áp lực của tỉnh trong cân đối nguồn lực ngân sách địa phương, đồng nghĩa với không thực hiện được cơ chế huy động sự đóng góp của cộng đồng, người dân.

Với nhu cầu và kế hoạch thực hiện các CTMTQG của địa phương giai đoạn 2021-2025 và năm 2022, đề nghị Chính phủ và các bộ, ban ngành trung ương quan tâm một số kiến nghị như sau:

Thứ nhất, đề nghị các bộ, ban ngành chủ quản CTMTQG sớm ban hành các văn bản quy phạm pháp luật để hướng dẫn thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, giảm nghèo bền vững và nông thôn mới, làm cơ sở để các địa phương triển khai thực hiện.

Thứ hai, đề nghị Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư sớm giao chi tiết kế hoạch chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025 và năm 2022 cho các tỉnh để địa phương triển khai giao kế hoạch cho các cơ quan, địa phương thuộc tỉnh thực hiện.  

Thứ ba, với thực tế vốn thực hiện các CTMTQG từ trung ương giao cho các địa phương chậm như hiện nay, đề nghị Bộ Tài chính có văn bản quy định kinh phí thực hiện CTMTQG trong giai đoạn được phép chuyển nguồn sang năm sau (gồm cả vốn đầu tư và vốn sự nghiệp) để các đơn vị, địa phương chủ động hơn trong thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn.

Ngụy Phí Kiều Vân

Trưởng Ban Kinh tế - Ngân sách HĐND tỉnh