Xác định công tác tuyên truyền trong việc thực hiện đúng quy định của Luật Nghĩa vụ quân sự và Luật Dân quân tự vệ là nhiệm vụ quan trọng; do vậy, trong giai đoạn từ năm 2020 đến hết quý I năm 2022, các cấp các ngành, các địa phương đã tổ chức tuyên truyền tại các đợt tuyển quân và trong thời gian huấn luyện dân quân tự vệ; các phương tiện thông tin đại chúng phát sóng hàng trăm các chuyên mục về giáo dục quốc phòng và an ninh (GDQP&AN); truyền hình quốc phòng toàn dân; phát thanh tiếng việt và tiếng dân tộc; mở 47 lớp tập huấn Luật Nghĩa vụ quân sự (NVQS) và Luật Dân quân tự vệ (DQTV) cho  trên 4.000 cán bộ chủ chốt các cấp từ tỉnh đến cơ sở; Bộ chỉ huy quân sự tỉnh tham mưu cho UBND tỉnh tổ chức hội thi tìm hiểu pháp luật về DQTV và trình HĐND tỉnh ban hành Nghị quyết về phê chuẩn Đề án tổ chức lực lượng, huấn luyện, hoạt động và bảo đảm chế độ chính sách cho DQTV tỉnh Lào Cai giai đoạn 2021-2025; Hội đồng (NVQS) tỉnh chỉ đạo các ngành chức năng tổ chức tuyên truyền, phổ biến, giáo dục cho các công dân trong độ tuổi gọi nhập ngũ nâng cao nhận thức về nghĩa vụ, trách nhiệm của người công dân đối với nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình hiện nay.  

Hằng năm Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh chỉ đạo cơ quan quân sự cấp huyện, cấp xã, các trường cao đẳng, trung cấp và các trường trung học phổ thông trên địa bàn của tỉnh thực hiện đăng ký công dân nam đủ 17 tuổi trong năm và công dân trong độ tuổi gọi nhập ngũ. Từ năm 2020 đến hết quý 1/2022, toàn tỉnh đăng ký được 9.451 lượt nam công dân đủ 17 tuổi và 55.445 lượt nam công dân từ đủ 18 đến 25 tuổi. Đồng thời phối hợp với cơ quan y tế sơ tuyển tại cấp xã và khám sức khỏe NVQS tại cấp huyện đảm bảo theo đúng quy định. Kết quả, toàn tỉnh đã phát lệnh gọi 10.691 công dân khám sức khỏe NVQS, số có mặt tham gia khám 10.612 công dân, đạt 99,26%; trong đó 4.014 công dân đủ tiêu chuẩn sức khỏe gọi nhập ngũ và 6.598 công dân không đủ tiêu chuẩn sức khỏe. Đã gọi 2.301 công dân nhập ngũ và tổ chức giao quân cho các đơn vị: Sư đoàn 316; Trung đoàn 254; Bộ chỉ huy Bộ đội biên phòng tỉnh; Bộ Tư lệnh thủ đô Hà Nội. Công tác xét duyệt hồ sơ và tiêu chuẩn chính trị, được đảm bảo theo quy trình chặt chẽ không để lọt những công dân không đủ tiêu chuẩn nhập ngũ vào quân đội và công an nhân dân và được niêm yết công khai danh sách tại UBND cấp xã, lệnh gọi công dân nhập ngũ được chuyển tới công dân trước 15 ngày so với ngày nhập ngũ; do vậy trong nhiều năm qua không để xảy ra đơn thư khiếu kiện hoặc các ý kiến thắc mắc của quần chúng nhân dân trong thực hiện Luật NVQS và công tác tuyển quân.

Công tác củng cố, xây dựng lực lượng DQTV theo với phương châm “Vững mạnh, rộng khắp” coi trọng chất lượng, độ tin cậy về chính trị, có đủ các thành phần và lực lượng theo quy định. Kết quả là: Năm 2020 xây dựng 338 cơ sở DQTV, năm 2021 xây dựng 336 cơ sở DQTV, năm 2022 xây dựng 334 cơ sở DQTV; trang cấp và huấn luyện cho lực lượng dân quân tự vệ từng bước sử dụng thành thạo vũ khí, công cụ hỗ trợ đảm bảo cho nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu, tổ chức xây dựng lực lượng DQTV phù hợp với từng thôn, bản, tổ dân phố và từng cơ quan đơn vị; nâng cao chất lượng tỷ lệ đảng viên, đoàn viên, có tuổi đời trẻ, có sức khỏe tốt, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong mọi tình huống, nòng cốt tham mưu cho cấp ủy, chính quyền khắc phục hậu quả thiên tai lụt bão, cháy rừng trên địa bàn; phối hợp xử lý các đối tượng tội phạm hoạt động qua lại biên giới, tai tệ nạn xã hội xảy ra trên địa bàn.

Tuy nhiên, qua giám sát chuyên đề về việc thực hiện Luật Nghĩa vụ quân sự và Luật Dân quân tự vệ, đoàn giám sát nhận thấy còn một số tồn tại, hạn chế, vướng mắc sau: Về thực hiện Nghị định 120/2013/NĐ-CP của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quốc phòng, cơ yếu; quy định xử phạt đối với các tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm pháp luật về lĩnh vực NVQS, tuy nhiên mức xử phạt theo nghị định này còn thấp, chưa đủ sức răn đe. Thông tư liên tịch số 50/2016/TTLT-BQP-BCA của liên tịch Bộ Quốc phòng – Bộ Công an quy định không tuyển chọn gọi nhập ngũ đối với những công dân có hình xăm, chữ xăm có nội dung phản cảm...Một bộ phận thanh niên trong độ tuổi nhập ngũ có hành vi trốn tránh không thực hiện nghĩa vụ quân sự thông qua các biểu hiện như: Sử dụng một số loại thuốc để làm sai lệch kết quả khám sức khỏe của bản thân (huyết áp, tim mạch…), cố tình xăm hình, chữ xăm lên người để trốn thực hiện nghĩa vụ quân sự. Lực lượng dân quân trên địa bàn tỉnh hiện nay chủ yếu ở nông thôn hoàn cảnh kinh tế gia đình còn khó khăn; nhiều công dân đi làm việc ngoài nơi cư trú, không đăng ký tạm vắng, do đó có ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng và tính sẵn sàng huy động thực hiện nhiệm vụ tại địa phương. Một số địa phương chưa có quỹ đất để bảo đảm thao trường huấn luyện cho DQTV nên chất lượng huấn luyện chưa cao; do nhiều nguyên nhân như, công tác tuyên truyền, phổ biến Luật Nghĩa vụ quân sự, Luật Dân quân tự vệ hiệu quả chưa cao; nhân thức và hiểu biết về vị trí, vai trò của Luật NVQS, Luật DQTV ở một số cán bộ, đảng viên và nhân dân còn hạn chế. Việc bố trí thao trường, bãi tập trong huấn luyện quân nhân dự bị, dân quân tự vệ ở các địa phương, cơ quan, đơn vị chưa đáp ứng được yêu cầu; vũ khí trang bị, mô hình học cụ, giáo án huấn luyện còn chưa phù hợp với đặc thù của lực lượng dân quân tự vệ. Việc tổ chức, phương pháp huấn luyện quân sự, quản lý quân số, giáo dục chính trị, duy trì luyện tập chất lượng chưa cao.

 Để kịp thời khắc phục những tồn tại, hạn chế, vướng mắc nêu trên, đảm bảo cho công tác tuyển quân và huấn luyện dân quân tự vệ; trong thời gian tới đề nghị Bộ Quốc phòng nghiên cứu tham mưu cho Chính phủ: Điều chỉnh nâng mức xử phạt hành chính, hoặc có hình thức xử phạt khác đối với công dân không chấp hành lệnh gọi sơ tuyển, khám tuyển, lệnh gọi nhập ngũ quy định tại Điều 4,5,6, 7,8 và Điều 9 Nghị định số 120/2013/NĐ-CP ngày 09/10/2013 của Chính phủ về quy định xử phạt hành chính trong lĩnh vực quốc phòng, cơ yếu; do mức phạt tại Nghị định này quá thấp, không đủ tính dăn đe và phòng ngừa. Sửa đổi, bổ sung quy định về tiêu chuẩn chính trị đối với công dân có hình xăm, chữ xăm trên cơ thể tại Thông tư số 148/2018/TT-BQP ngày 04/10/2018 của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng về quy định tuyển chọn và gọi công dân nhập ngũ; Thông tư 50/2016/TTLT-BQP-BCA ngày 15/4/2016 của Bộ Công an và Bộ Quốc phòng về việc quy định tuyển chọn công dân vào phục vụ trong Quân đội nhân dân Việt Nam; cụ thể theo hướng có hình xăm, chữ xăm vẫn được khám tuyển, tham gia nghĩa vụ quân sự theo quy định. Đề nghị UBND tỉnh, UBND các huyện, thị xã, thành phố bố trí quỹ đất bảo đảm xây dựng thao trường huấn luyện theo cụm xã, để bảo đảm nâng cao chất lượng huấn luyện sẵn sàng chiến đấu của dân quân tự vệ; bảo đảm nguồn kinh phí mua sắm trang thiết bị làm việc của Ban chỉ huy quân sự cấp xã, mua sắm công cụ hỗ trợ cho dân quân thực hiện nhiệm vụ tuần tra, canh gác, giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội tại địa phương; giám sát là nhiệm vụ thường xuyên của HĐND, nhằm đảm bảo cho pháp luật được thực thi thống nhất; đồng thời phản ánh và kiến nghị cơ quan chức năng bổ sung, chỉnh sửa hoặc bãi bỏ những nội dung không phù hợp với thực tiễn.

                                                                     Trịnh Minh Tuấn

                                                                    Phó Trưởng Ban Pháp chế HĐND tỉnh