Tại phiên thảo luận về dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi), đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Lan Anh bày tỏ sự tán thành với sự cần thiết phải sửa đổi luật để phù hợp với yêu cầu cải cách tổ chức bộ máy, chuyển đổi số quốc gia và phòng ngừa, xử lý vi phạm trong quản lý nhà nước. Theo đại biểu, việc sửa đổi cần thể chế hóa đầy đủ các quan điểm chỉ đạo của Đảng và khắc phục những bất cập từ thực tiễn thi hành trong thời gian qua.

Đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh phát biểu tại hội trường

Đại biểu cho rằng quy định về thanh tra viên (Điều 8) mới chỉ mang tính nguyên tắc chung, trong khi thực tế đòi hỏi các tiêu chuẩn cụ thể như thời gian giữ ngạch, chứng chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ… Nếu không quy định rõ hoặc không có hướng dẫn chi tiết, việc bổ nhiệm dễ bị áp dụng tùy tiện, làm giảm tính chuyên nghiệp của lực lượng thanh tra. Do đó, đại biểu đề nghị bổ sung quy định giao Chính phủ hướng dẫn cụ thể tiêu chuẩn, điều kiện bổ nhiệm các ngạch thanh tra viên. Đối với thời hạn thanh tra (Điều 20), dự thảo luật đã điều chỉnh thời gian gia hạn trong các trường hợp đặc thù từ “30 ngày” sang “30 ngày làm việc”, tương đương tăng khoảng 40% thời gian. Đại biểu đánh giá đây là điểm tích cực nhằm hỗ trợ đoàn thanh tra trong các điều kiện địa bàn khó khăn. Tuy nhiên, quy định này có thể kéo dài thời gian thanh tra không cần thiết, ảnh hưởng đến hoạt động của đối tượng bị thanh tra và đi ngược với tinh thần cải cách hành chính, cắt giảm thời gian xử lý thủ tục và chi phí tuân thủ pháp luật. Đại biểu cũng lưu ý, khái niệm "vụ việc phức tạp" chưa được làm rõ, dễ dẫn đến áp dụng tùy tiện. Trong thực tế, nhiều tình huống như trưng cầu giám định, đối tượng không hợp tác, vụ việc liên quan đến nhiều địa phương... cần được xem xét cụ thể. Do vậy, cần bổ sung quy định giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết các tình huống được coi là "phức tạp" và điều kiện được gia hạn thanh tra.

Góp ý vào Điều 60 về đầu tư cho hoạt động thanh tra, đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh nhấn mạnh vai trò quan trọng của công nghệ và dữ liệu trong nâng cao hiệu quả thanh tra. Đại biểu đề xuất ba nội dung cần được cụ thể hóa: (1) xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu thanh tra tập trung, liên thông và dùng chung; (2) chuẩn hóa nghiệp vụ thanh tra thông qua hệ thống tiêu chí, quy trình thống nhất; và (3) xác định danh mục đầu tư ưu tiên, gắn với kế hoạch chuyển đổi số quốc gia và đầu tư công trung hạn. Đặc biệt, đại biểu cho rằng chuyển đổi số phải trở thành nguyên tắc xuyên suốt trong hoạt động thanh tra. Việc ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (big data) sẽ giúp số hóa quy trình, tiết kiệm chi phí, nâng cao tính minh bạch và kịp thời phát hiện rủi ro - nhất là trong lĩnh vực tài chính, đầu tư công. Kinh nghiệm quốc tế từ Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Singapore cho thấy hiệu quả rõ rệt khi chuyển đổi số được triển khai đồng bộ trong công tác thanh tra. Đại biểu khẳng định, việc sửa đổi Luật Thanh tra lần này phải mang tính thực chất, khả thi, đồng bộ với quá trình cải cách hành chính và chuyển đổi số. Qua đó, xây dựng lực lượng thanh tra chính quy, hiện đại, liêm chính và chuyên nghiệp, góp phần nâng cao hiệu quả giám sát, phòng ngừa và xử lý vi phạm, củng cố lòng tin của Nhân dân vào bộ máy Nhà nước.

Đào Lê Huy