Đại biểu Sùng A Lềnh nhất trí cao về sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Bảo hiểm xã hội nhằm thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng được đề ra trong Nghị quyết số 28-NQ/TW về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội, văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng về cải cách hệ thống bảo hiểm xã hội đa tầng dự trên nguyên tắc đóng - hưởng, chia sẻ - bền vững, bảo đảm phù hợp với Bộ luật Lao động năm 2019, đáp ứng yêu cầu thực tiễn và nhận thấy hồ sơ đầy đủ các tài liệu theo quy định tại khoản 1 Điều 64 của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Đại biểu góp ý kiến về đối tượng được hưởng bảo hiểm xã hội một lần, để có thể khắc phục được tình trạng số lượng người nhận bảo hiểm xã hội một lần tăng lên hằng năm như thời gian gần đây, cần phân tích, đánh giá kỹ lưỡng để xác định nguyên nhân cơ bản của tình trạng này, nhằm có giải pháp căn cơ và có chính sách đồng bộ về bảo hiểm xã hội song song với chính sách hỗ trợ chuyển đổi việc làm, có thu nhập ổn định, đào tạo kỹ năng cho người lao động… để người lao động yên tâm tham gia bảo hiểm xã hội lâu dài. Tuy nhiên, đại biểu nhận thấy Chính phủ trình Quốc hội 02 phương án về hưởng Bảo hiểm xã hội một lần (Khoản 1, Điều 70 dự thảo luật) nhưng trong Tờ trình của Chính phủ chưa làm rõ được ưu điểm vượt trội của từng phương án và đưa ra phương án lựa chọn để trình Quốc hội. Theo đại biểu, đối với phương án 2, cần làm rõ trường hợp“50% tổng thời gian đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất” được giữ lại nhưng người lao động sau đó không tiếp tục tham gia bảo hiểm xã hội cả bắt buộc lẫn tự nguyện thì xử lý tiếp theo như thế nào?, nếu người lao động đến tuổi nghỉ hưu thì mức lương làm căn cứ tính hưởng lương hưu sẽ tính ra sao? có trừ đi 50% đã rút hay không hay trừ bằng một tỉ lệ nào khác? Nhận định vấn đề bảo hiểm xã hội một lần đang là nội dung được xã hội, đặc biệt là người lao động rất quan tâm. Đại biểu đề nghị Chính phủ cần có các văn bản quy phạm tương ứng cho cả 2 phương án để làm căn cứ trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến.

Về chi phí quản lý bảo hiểm xã hội (khoản 2 Điều 118, Chính phủ đề xuất 02 phương án về chi phí quản lý Bảo hiểm xã hội. Qua xem xét các ưu điểm, nhược điểm mà Chính phủ đã đưa ra thì Phương án 2 có nhược điểm là chi phí quản lý sẽ chiếm tỉ lệ % cao hơn so với phương án 1. Trong khi đó, việc chi Bảo hiểm xã hội, ngoài chế độ hưu trí có thể dự toán được thì các chế độ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, tử tuất khó dự toán được vì phụ thuộc vào tình hình thực tế, do đó nếu tính trên cơ sở dự toán chi có thể dẫn đến trường hợp thừa hoặc thiếu kinh phí triển khai thực hiện. Qua ngiên cứu,  hầu hết các nước đều tính chi phí quản lý Bảo hiểm xã hội trên phần trăm của dự toán thu Bảo hiểm xã hội, bảo đảm dự toán sát với thực tiễn (tức là phương án 2 của dự thảo luật), bảo hiểm y tế cũng đang tính theo cách của phương án này. Vì vậy, đại biểu đề nghị làm rõ hơn về ưu điểm vượt trội của phương án 1 so với phương án 2 nếu Chính phủ lựa chọn phương án 1.

Về trợ cấp hưu trí xã hội, việc bổ sung quy định về trợ cấp hưu trí xã hội để hình thành hệ thống bảo hiểm xã hội đa tầng là thể chế hóa nội dung của Nghị quyết số 28-NQ/TW. Chính sách này thể hiện tính nhân văn, trách nhiệm của Nhà nước trong bảo đảm an sinh cho người cao tuổi không có lương hưu và trợ cấp bảo hiểm xã hội hằng tháng khác. Tuy nhiên, việc quy định loại trợ cấp hưu trí xã hội không gắn với nghĩa vụ đóng và được điều chỉnh giảm dần độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội trong Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) có thể ảnh hưởng tới chính sách phát triển đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội cũng như ảnh hưởng tới mục tiêu hạn chế rút bảo hiểm xã hội một lần, vì có thể dẫn tới tâm lý người lao động suy nghĩ không cần tham gia bảo hiểm xã hội hoặc không cần duy trì đóng bảo hiểm xã hội để hưởng chế độ hưu trí mà đến khi đủ điều kiện về tuổi (dự thảo Luật đang đề xuất là 75 tuổi) thì vẫn được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội. Đại biểu đề nghị cần phải đánh giá kỹ tác động và khả năng đáp ứng của ngân sách nhà nước nhất là trong điều kiện đất nước ta sắp chuyển sang giai đoạn dân số già hóa, số lượng người thuộc diện bảo đảm của chính sách này sẽ ngày càng tăng.

Đào Lê Huy