Về kiểm soát và ngăn chặn, với phương châm “phòng bệnh hơn chữa bệnh”, nhiều năm qua y tế dự phòng tỉnh Lào Cai đã được tổ chức thành một hệ thống xuyên suốt từ tỉnh đến huyện, xã, thôn. Tuyến tỉnh có 02 đơn vị là Trung tâm Kiểm dịch Y tế quốc tế và Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (KSBT). Tuyến huyện có 09 trung tâm Y tế huyện, thị xã, thành phố (TTYT); tuyến xã có 152 trạm y tế (TYT); các thôn bản có các cán bộ y tế thôn bản và cô đỡ thôn bản. Như vậy, hệ thống tổ chức y tế dự phòng phát huy hiệu quả công tác phòng chống bệnh tật, có sự phân công rõ ràng giữa các đơn vị theo tuyến; thống nhất trong chỉ đạo, hoạt động, tập trung được nguồn lực; phân công rõ ràng giữa các đơn vị KSBT, Kiểm dịch Y tế quốc tế và TTYT tuyến huyện, TYT xã... Trong những năm qua, Trung tâm y tế dự phòng tuyến tỉnh (CDC) Lào Cai và Trung tâm Kiểm dịch y tế quốc tế đã được đầu tư khá đầy đủ hiện đại, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của y tế dự phòng và cả kiểm dịch y tế quốc tế tại các cửa khẩu, lối mở biên giới. CDC Lào Cai đạt chuẩn quốc gia từ năm 2015, được trang bị đầy đủ hệ thống thiết bị, máy xét nghiệm giúp phát hiện sớm và xử lý dịch bệnh. Hiện có 05 TTYT có xe ô tô chuyên dụng phục vụ phòng chống dịch bệnh và triển khai các chương trình y tế; còn 04 TTYT đang phải mượn để hoạt động. Các TTYT, TYT tuyến xã đều đã có hệ thống thiết bị chuyên ngành cơ bản: Các thiết bị truyền thông, hệ thống dây truyền lạnh phục vụ tiêm chủng (hòm, tủ lạnh, tích đá đựng vacxin...). Công tác phòng chống các bệnh truyền nhiễm đước các đơn vị y tế dự phòng triển khai đồng bộ, có sự phối hợp chặt chẽ giữa kiểm dịch y tế biên giới với y tế dự phòng nội địa, góp phần kiểm soát, ngăn chặn dịch bệnh nguy hiểm như: Lao, phong, sốt rét, sốt xuất huyết...

Ban Văn hóa - Xã hội HĐND tỉnh khảo sát tại Trung tâm y tế thị xã Sa Pa

Hệ thống giám sát phát hiện bệnh được duy trì từ cơ sở đến tuyến tỉnh; hoạt động phòng chống sốt rét đã có thành tựu rõ rệt, trong nhiều năm không phát hiện bệnh nhân sốt rét; số vacxin phòng chống bệnh dại để kịp thời tiêm cho người bị phơi nhiễm do động vật mắc bệnh dại truyền sang được đảm bảo… Hằng năm tỷ lệ trẻ em dưới 1 tuổi được tiêm chủng đầy đủ luôn đạt trên 95%. Công tác tiêm chủng mở rộng hàng năm đảm bảo an toàn, không có tai biến. Công tác phòng chống, điều trị bệnh HIV/AIDS được quan tâm, thực hiện quyết liệt. Với mục đích giữ vững mục tiêu khống chế tỷ lệ người nhiễm HIV trong cộng đồng dân cư, nâng cao nhận thức cho người dân, các dịch vụ về HIV/AIDS từ can thiệp dự phòng, chăm sóc và điều trị HIV cũng được triển khai một cách toàn diện. Tình hình dịch HIV/AIDS từng bước được kiểm soát, số người nhiễm HIV mới, số người chuyển sang AIDS, số người tử vong liên quan đến HIV/AIDS hàng năm liên tiếp giảm. Công tác giám sát, phòng chống dịch bệnh, kiểm soát về nước sạch sinh hoạt, về an toàn vệ sinh thực phẩm, về sức khỏe cộng đồng được quan tâm. Chất lượng kiểm soát bệnh tật ngày càng được nâng cao. Công tác tuyên truyền và các hoạt động kiểm soát bệnh tật phòng bệnh trong nhân dân được đẩy mạnh; hoạt động truyền thông đi vào chiều sâu, ý thức phòng bệnh của người dân ngày càng được nâng cao.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, vẫn còn một số vấn đề trăn trở như: Nhận thức về chăm sóc sức khoẻ, phòng chống dịch bệnh của một bộ phận người dân vùng cao còn những hạn chế, ảnh hưởng đến công tác chăm sóc sức khỏe người dân. Thầy thuốc ưu tú, bác sĩ, giám đốc Sở Y tế Hoàng Quốc Hương cho biết: Mặc dù tỉnh Lào Cai đã rất qua tâm tăng cường cơ sở vật chất cho công tác khám chữa bện và công tác y tế dự phòng nhưng hiện nay vẫn còn 06 trạm y tế tuyến xã chưa được đầu tư nhà trạm, tại các phường: Ô Quý Hồ, Sa Pả, Cầu Mây, Phan Si Păng, thị xã Sa Pa, phường Duyên Hải, thành phố Lào Cai và thị trấn Bát Xát của huyện Bát Xát… Hệ thống các tạm y tế tuyến xã và phòng khám đa khoa khu vực đã xuống cấp, chưa được đầu tư các hạng mục phụ trợ nên rất cần sự đầu tư cơ sở vật chất và tăng cường trang thiết bị y tế cho các TYT tuyến xã để kip thời khám chữa bệnh, thực hiện y tế dự phòng ngay từ mỗi gia đình, thôn bản. Lực lượng cán bộ chuyên trách y tế dự phòng tại cơ sở mỏng, phải kiêm nhiệm nhiều chương trình; nhiều cán bộ kiêm nhiệm chưa được đào tạo tập huấn, nâng cao năng lực chuyên môn… Nguy cơ mất an toàn vệ sinh thực phẩm, ô nhiễm nguồn nước vẫn còn; số lượng cán bộ y tế thôn bản, cộng tác viên dân số - KHHGĐ ở thôn bản và cô đỡ thôn bản ngày càng ít.; số tiền hỗ trợ quá ít nên cũng là một khó khăn cho y tế dự phòng ở cơ sở…

Chính vì vậy, mục tiêu trong những năm tiếp theo của ngành y tế là: Tiếp tục tập trung nâng cao năng lực của hệ thống y tế dự phòng để ứng phó với các tình huống khẩn cấp và sự cố y tế công cộng, bảo đảm an ninh y tế, an toàn thực phẩm; tăng cường, đổi mới mạnh mẽ y tế cơ sở trong tình hình mới hướng tới thực hiện bao phủ sức khỏe toàn dân; cần tăng cường đào tạo nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ y tế dự phòng; ưu tiên đào tạo chuyên khoa, chuyên sâu cho các đơn vị dự phòng tuyến tỉnh, đào tạo cử nhân y tế công cộng tuyến huyện, xã; tiếp tục bổ sung các trang thiết bị hiện đại cho dự phòng tuyến tỉnh, nâng cao năng lực kiểm nghiệm, kiểm dịch, phát hiện và xử lý kịp thời dịch bệnh và các mối nguy về sức khỏe cho cộng đồng; huy động nguồn lực đáp ứng cho phòng chống dịch bệnh; chú trọng công tác quản lý bệnh không lây nhiễm, rà soát phát hiện ung thư sớm, các bệnh mạn tính; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong lĩnh vực y tế dự phòng; việc thực hiện tốt các mục tiêu chương trình y tế - dân số; các dự án được giao thuộc các chương trình mục tiêu quốc gia: chương trình mục tiêu Quốc gia phát triển kinh tế, xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số miền núi; giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới; tăng cường công tác nâng cao chất lượng dân số, tham mưu cho HĐND tỉnh về chính sách hỗ trợ cho các đối tượng yếu thế, kết hợp đẩy mạnh xã hội hóa các phương tiện tránh thai; mở rộng các dịch vụ nâng cao chất lượng dân số; đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị và gắn chế độ đãi ngộ cho đội ngũ cán bộ, y bác sĩ dự phòng, có chính sách  hỗ trợ tốt cho  đội ngũ y tế, cô đỡ thôn bản; cần có những giải pháp thực chất để thực hiện đổi mới cơ chế tài chính y tế, đẩy mạnh tỷ lệ bao phủ y tế toàn dân; khuyến khích các hình thức xã hội hóa trong triển khai các dịch vụ y tế cao; tăng chi thường xuyên cho y tế dự phòng, an toàn vệ sinh thực phẩm… Đó mới là gốc bền vững cho y tế dự phòng của Lào Cai trong tương lai.

Ngô Quyền

Phó trưởng Ban Văn hóa - Xã hội HĐND tỉnh